Theo đó, bé Trần Nhật Hương bị bệnh nhồi máu phổi do thuyên tắc huyết khối diễn biến lặng thầm, khi bị dị vật đường thở làm tăng thêm chừng độ suy hô hấp, là căn nguyên phối hợp thúc đẩy tử vong
Nhưng trong thực tiễn, để được chấp thuận trưng cầu giám định lại cũng không hề đơn giản, bởi phụ thuộc hoàn toàn vào ý chí của cơ quan tiến hành tố tụng “thấy cần thiết” hay không. Ảnh: TL Theo gia đình anh Trần Xuân Bách, từ trước tới giờ cháu khỏe mạnh, phát triển thường ngày. Song song, pháp luật qui định, chọn lọc kết luận giám định nào để làm cứ giải quyết vụ án cũng do cơ quan tiến hành tố tụng, vì kết quả của hoạt động thẩm định tư pháp thực tế chỉ là để phục vụ cho công tác tố tụng.
Đây là qui định nhằm tháo gỡ vướng mắc trên thực tiễn khi cần giám định lại để làm sáng tỏ vụ việc, cũng như giải tỏa nghi của các bên can dự.
Tuy nhiên, điều nhiều người thấy băn khoăn, là khi các kết luận thẩm định vênh nhau, thì kết luận này đúng? Về mặt khoa học, hoạt động giám định tư pháp không phải là hoạt động hành chính nên tính xác thực, khách quan của kết luận giám định không phụ thuộc theo cấp quản lý hành chính, nghĩa là, không phải kết luận thẩm định của các cơ quan TƯ như Viện Pháp y quốc gia, Viện Khoa học hình sự Bộ Công an sẽ có giá trị pháp lý cao hơn, hoặc được “phủ nhận” kết luận của các Trung tâm Pháp y hoặc Phòng Kỹ thuật hình sự các tỉnh, mà có giá trị pháp lý như nhau.
Theo các thẩm định viên, kết luận giám định sẽ phụ thuộc vào trình độ chuyên môn, đạo đức nghề nghiệp của giám định viên, kỹ thuật công nghệ xét nghiệm, thiết bị máy móc, và thời kì thực hiện thẩm định… Như vậy, cơ quan pháp y nào có giám định viên giỏi, có trang thiết bị phục vụ thẩm định tốt rõ ràng sẽ cho kết luận thẩm định tin tưởng hơn.
Sau khi nhận diện được xác anh Nguyễn Tuấn Anh, trú tại phố Cả, phường Hội Hợp, TP Vĩnh Yên, tỉnh Vĩnh Phúc, trong tình trạng có nhiều vết bầm tím ở ngực và đầu. Nguyên do dẫn đến cháu bị suy hô hấp là do cháu bị dị vật cháo hoặc sữa ở thực quản, sau khi cô giáo hà hơi thổi ngạt, bấm huyệt nhân trung làm dị vật đi vào sâu hơn dẫn đến cháu bị tắc thở, tử vong.
Thực ra, với cơ chế giám định theo Hội đồng thẩm định, có sự tham dự của các chuyên gia đầu ngành trong lĩnh vực cần thẩm định, thì kết luận giám định lại là đáng tin tưởng. Nhiều chuyên gia pháp lý cho rằng, đây chính là “hạn chế” của Luật giám định tư pháp khi vẫn qui định việc trưng cầu giám định lại trong tố tụng hình sự hoàn toàn do cơ quan tố tụng quyết định.
Sau cái chết đột ngột của con gái và làm việc với CA quận Long Biên về kết quả khám nghiệm xác của con, anh Trần Xuân Bách cho rằng, kết quả đó có nhiều điểm thiếu logic. Căn cứ phản ứng sống tại vết tiêm tìm ven mu chân trái khi cấp cứu, bé Hương được xác định tử vong trong hoặc sau thời điểm tìm ven.
Việc thẩm định lại lần thứ hai phải do Hội đồng thẩm định thực hiện. Cụ thể, Kết luận giám định pháp y số 2755 của Viện Khoa học hình sự, Bộ Công an cho rằng duyên cớ dẫn đến cái chết của bé Trần Nhật Hương là suy hô hấp do nhồi máu phổi và dị vật đường thở ở người có huyết khối buồng nhĩ phải.
Để giải quyết tình trạng các kết luận thẩm định vênh nhau, Luật giám định tư pháp đã qui định trong trường hợp có sự khác nhau giữa kết luận giám định lần đầu, và kết luận giám định lại về cùng một nội dung thì việc thẩm định lại lần hai do người trưng cầu giám định lại quyết định. Kết luận giám định cháu bé tử vong ở dài tại quận Long Biên được BS Trần Đình Hiệu cho là thiếu khách quan.
Theo ông Hiệu, nếu kết luận cháu bé chết vì “bệnh lý nhồi máu phổi do thuyên tắc huyết khối có diễn biến thầm lặng là duyên cớ gây tử vong” là không xác thực, vì bệnh nhồi máu phổi chẳng thể thầm lặng và với những trẻ đã trên 1 năm tuổi, biểu thị của bệnh rất rõ ràng… Vậy kết luận khám nghiệm thây hay kết luận thẩm định pháp y xác thực, khách quan hơn? Và nếu cơ quan chức năng tiếp kiến trưng cầu giám định lại lần thứ hai theo yêu cầu gia đình nạn nhân, thì bản kết luận thẩm định nào sẽ được dùng để giải quyết vụ việc? Cách đây vài tháng, dư luận rúng động với vụ “hậu sự diễu phố” ở tỉnh Vĩnh Phúc, cũng bắt nguồn từ kết luận khám nghiệm thi hài.
Trong trường hợp đặc biệt, Viện trưởng VKSND vô thượng, Chánh án TAND vô thượng mới quyết định thẩm định lại sau khi đã có kết luận của Hội đồng thẩm định.
Tuy nhiên, theo kết quả pháp y thì cháu Trần Nhật Hương tử vong trong hoặc sau thời điểm tìm ven, trái với kết luận của BV vì trong giấy báo tử của BVĐK Đức Giang ghi rõ cháu tử vong ngoại viện.
Điều này là đúng, nhưng trong hai sự việc nêu trên cho thấy, khi các kết luận thẩm định hoặc thiếu “đầy đủ” (như vụ “quan tài diễu phố”), hoặc có chuyên gia khác cho rằng kết luận không xác thực (vụ cháu Trần Nhật Hương) thì rất khó tránh dư luận cho rằng kết luận giám định chưa thật sự khách quan, và cần có “trọng tài”, giám định lại! Phương Thảo.
Đáng quan hoài hơn, BS Trần Đình Hiệu, nguyên trưởng khoa Tim nhi của BV Bạch Mai, nguyên trưởng bộ môn Nhi ĐH Y Hà Nội đã lên tiếng cho rằng, bản giám định có một số chỗ chưa chuẩn xác.
Điều này cũng cho thấy, kết luận giám định còn có phần phụ thuộc vào sự chọn lọc tổ chức được trưng cầu thẩm định, vì trong tố tụng hình sự, việc chọn lọc trưng cầu thẩm định hay không, và trưng cầu thẩm định ở đâu do cơ quan tiến hành tố tụng quyết định, còn để phục vụ giải quyết các vụ việc dân sự, hành chính, các bên đương sự mới được phép trưng cầu giám định.
Tuy nhiên, qua khám nghiệm thây, CQCA kết luận nạn nhân tử vong do bị ngạt nước, gia đình nạn nhân đã khôn cùng bức xúc, cho rằng kết luận không khách quan, nên đã cùng một số người dân mang săng nạn nhân đi "diễu hành" để tạo áp lực, muốn cơ quan tố tụng giải quyết nghiêm minh sự việc… Sau đó, Viện Khoa học hình sự, Bộ Công an kết luận nạn nhân chết do ngạt nước, trên người có chấn thương vùng lưng và gối trái, thương tổn ở vùng lưng và gối trái… thực tế cho thấy, kết luận giám định tư pháp có vai trò khôn cùng quan trọng, thậm chí, trong hoạt động tố tụng, không ít trường hợp, kết luận thẩm định là cơ sở độc nhất để xác định nghĩa vụ pháp lý.
Sự việc sau khi đi nhà trẻ 1 ngày - cháu Trần Nhật Hương tử vong vẫn còn là nỗi băn khoăn khi gia đình nạn nhân cho rằng, kết luận khám nghiệm thi hài có vấn đề, thì mới đây lại càng thấy khó hiểu hơn khi một giám định viên lên tiếng khẳng định kết luận thẩm định pháp y về cái chết của cháu bé không khách quan.
Còn trường hợp được giám định lại, mà các bên liên quan vẫn cho rằng, kết luận giám định chưa thật sự thỏa đáng, thì chỉ trong tố tụng dân sự, hành chính, đương sự mới có quyền “đòi” giám định tiếp, còn trong tố tụng hình sự, vững chắc, cơ quan tiến hành tố tụng sẽ bác đề nghị đề nghị thẩm định lại của các bên can hệ, và các bên liên tưởng phải “chấp nhận”, dù có “tâm phục, khẩu phục” hay không.
Bộ trưởng, thủ trưởng cơ quan ngang Bộ quản lý về lĩnh vực cần thẩm định sẽ quyết định thành lập hội đồng, gồm có ít ra 3 thành viên là những người có chuyên môn cao và có uy tín trong lĩnh vực cần giám định, thực hiện cơ chế thẩm định tập thể.
