Một số nhà quan sát ở phương Tây, chủ yếu là những nhân vật có tư tưởng cánh hữu, đang “rêu rao” về “sự kết thúc của mô hình Trung Quốc”
Nền kinh tế Trung Quốc đang gặp những thách thức to lớn. Các thị trường chứng khoán ở Thượng Hải và Hồng Kông trong năm qua đã sang trọng một năm tồi tệ nhất thập kỷ do các nhà chính sách dùng mọi biện pháp để ngăn giá bất động sản tiếp tục tăng, kích thích khu vực sản xuất và đổ thêm tiền đầu tư cho các doanh nghiệp nhà nước.
Theo các bài báo kinh tế viết về chủ đề “sự kết thúc của mô hình Trung Quốc”, “người khổng lồ” này sẽ đạt mức tăng trưởng khoảng 7,5% trong năm nay – mức tăng trưởng thấp so với tốc độ 2 con số trong những thập kỷ vừa qua, nhưng đó là qui luật bởi lẽ không nền kinh tế nào duy trì được mức tăng trưởng đó mãi mãi.
Lê Dung. Nền kinh tế Nam Phi tăng trưởng “èo uột” với giá cả hàng hóa giảm nghiêm trọng và các cuộc nổi loạn đẫm máu của người lao động, đặc biệt là công nhân mỏ. Không chỉ có vậy, Trung Quốc chịu áp lực càng ngày càng tăng về vấn đề cải thiện điều kiện sống trong nước.
Thượng Hải – một thành phố tượng trưng cho sự thành công của nền kinh tế Trung Quốc. Nước này đang chịu bong bóng bất động sản và tín dụng, phối hợp với tình trạng cầu hàng hóa suy giảm ở các thị trường xuất khẩu phương Tây.
Còn bản thân Trung Quốc, câu chuyện về mô hình kinh tế tư bản định hướng nhà nước với kết quả là tốc độ tăng trưởng 2 con số trong nhiều năm qua nghe đâu sắp đến hồi kết. Nói tóm lại, thời khắc này, nền kinh tế “siêu nhân” của Trung Quốc như đang ở vào tuổi “hấp hối”. Năm ngoái, Brazil gần như không tăng trưởng mấy và đối mặt với nhiều cuộc biểu tình lớn ở các đô thị. Trong khi đó, Ấn Độ, quốc gia một thời “khoe khoang” rằng nước này sẽ quyết đuổi kịp Trung Quốc trong thập kỷ này, sẽ trở thành quốc gia may mắn nếu đạt được tốc độ tăng trưởng kinh tế khoảng 5% - một mức tăng trưởng thực ra là quá thấp để nước này có thể thay đổi được cuộc sống nghèo khổ của hơn 1 tỷ dân
Tuy nhiên, vẫn còn sớm để đưa ra kết luận về “cái chết” của mô hình này. Và khi Trung Quốc “ngấm” bài học về hậu quả của năng lực thừa, để thị trường định hướng nền kinh tế song song học hỏi các phương pháp điều hành hệ thống kinh tế thị trường của phương Tây thì hai mô hình kinh tế trên có thể được dung hòa.
Nga, quốc gia với nạn tham nhũng tràn lan và có nền kinh tế lệ thuộc vào giá dầu lửa, chỉ đạt tốc độ tăng trưởng hơn 1% trong quí II năm nay và triển vọng cũng không mấy sáng sủa. Tuy nhiên, hệ thống đó cũng nuôi dưỡng nạn tham nhũng và xúc tiến chính phủ tới việc đầu tư cho các lĩnh vực đáng lẽ nên “khai tử” hoặc nên thu nhỏ bớt.
Andrew Gilholm, nhà phân tách hàng đầu về châu Á, đã từng nói rằng hiện cuộc tranh biện không nên về chủ đề liệu nền kinh tế Trung Quốc có sụp đổ hay không mà là về vấn đề chính quyền Trung Quốc cần phải làm gì sau những dấu hiệu “ốm yếu” vừa qua.
Tốc độ tăng trưởng suy giảm cũng đủ khiến các nhà lãnh đạo Trung Quốc lo ngại và thông tin về một “gói kích thích nhỏ” vào trung tuần tháng Bảy vừa qua, nhằm tới các doanh nghiệp nhỏ và một số ngành chiến lược như đường sắt và các ngành công nghiệp xuất khẩu.
Theo tác giả Michael Moran trên trang Globalpost, trên khắp thế giới, các quốc gia thuộc nhóm các nền kinh tế mới nối BRICS gồm Brazil, Nga, Ấn Độ, Trung Quốc và Nam Phi đều đang đối mặt với tình trạng tăng trưởng suy giảm, ở một số nước còn suy giảm mạnh.
Trên thực tế, hệ thống đó đã dẫn tới tình trạng năng lực dư và bong bóng bất động sản có thể gây ác hại tới nền kinh tế toàn cầu giống như bong bóng bất động sản ở Mỹ vào năm 2008.
Nếu trong những năm tới, các nhà làm chính sách Trung Quốc tập trung vào cải cách thị trường thì cuộc tranh cãi về sự dị biệt giữa mô hình kinh tế Trung Quốc và phương Tây sẽ kết thúc.
Điều đó thực ra là vô nghĩa. Ở một khía cạnh nào đó, rủi ro có thể không cao với nền kinh tế trong đó sinh sản phải theo hạn ngạch (quota), hệ thống luật pháp về sở hữu tư nhân không rõ ràng, tình trạng thành phố hóa tràn lan và một bộ máy chính quyền quản lý như người bảo trợ cho hàng nghìn doanh nghiệp quốc gia và tư nhân kém hiệu quả.
Tóm lại, mô hình kinh tế Trung Quốc đang gặp các rối rắm thực sự và chúng đang được biểu hiện không chỉ ở nước này mà còn ở các nhà nước có mô hình rưa rứa như Nga và Brazil.
