Từ những bức tượng Di Lặc nhỏ bé nằm trong lòng bàn tay, đến những bức tượng to hơn đầu người
“Một số bạn trẻ làm rất tốt, thậm chí còn đẹp hơn các bậc tiền bối”, anh Thiêm tâm tư. Anh Thiêm bảo: “Bố mình không theo nghề mộc. Đặc tài về điêu khắc tượng Phật với họ như một cái “duyên” vậy. Tượng Phật từ làng Dư Dụ được đưa đi khắp nơi trong cả nước. Mỗi cơ sở sinh sản ấy đều có những kiểu dáng rất đa dạng và phong phú.
Cũng như những làng mộc khác, làng nghề Dư Dụ luôn sôi động với tiếng lách cách rộn rã của nhát đục, nhát gõ và âm thanh của tiếng cưa, xẻ gỗ. Nà làm sao để gương mặt phúc hậu và đôi tai trường thọ của đức Thích Ca Mâu Ni. Anh Tú có khả năng đặc biệt “bịt mắt tạc tượng”, tức là dùng khăn bịt mắt lại mà vẫn thoăn thoắt tay đưa, khi bỏ khăn ra cũng là lúc sản phẩm được hoàn thành mà không hề có một chi tiết lỗi.
Gom bình an vào từng khúc gỗ Cách trung tâm Hà Nội khoảng 30 km, làng Dư Dụ - ngày nay là thôn Dư Dụ, xã Thanh Thùy, huyện Thanh Oai - được biết đến là nơi có nghề điêu khắc truyền thống lâu đời. Ảnh: Hà Phương. Sản phẩm của Dư Dụ là những pho tượng Phật.
Có lẽ bởi thế mà hình thành một làng nghề chuyên tạc tượng Phật tồn tại và phát triển cho đến ngày nay.
Những người được Sở VH, TT&DL hoặc các đình chùa đến tận nhà đặt hàng. Tạc tượng Phật, không chỉ nghề kiếm sống mà cả một niềm vui, niềm hãnh diện đối với người Dư Dụ”. Đó là chuyện khó tin nhưng đã ai cầm dùi đục ở Dư Dụ đều quả quyết như vậy. Không lẫn đi đâu được. Những nghệ sĩ không qua trường lớp Rất nhiều nghệ nhân Dư Dụ bảo rằng nghề làm tượng Phật không khó mà đòi hỏi sự khéo léo, nhẫn nại trong từng chi tiết.
Thế nhưng, gần như các nghệ nhân này chẳng qua một trường lớp nghệ thuật nào cả. Qua tay anh chị đã tỏa đi khắp mọi miền sơn hà.
Hỏi anh Thiêm - chủ xưởng mộc Thiêm Hữu có cơ sở nằm ngay đầu làng - vì sao người làng Dư Dụ chỉ tạc mỗi tượng Phật, anh gãi tai cười: “Chẳng thấy ai đề cập đến điều này cả. Mặc cho cơn lốc thị thành hóa đang lấp các vùng ven nội ô, nhưng Dư Dụ vẫn giữ được vẻ yên bình, mộc mạc vốn có.
Cả hai vợ chồng mình chẳng phải học qua lớp đục đẽo nào nhưng chưa bao giờ có chuyện lỡ tay mà làm hỏng bức tượng”. Nè làm sao để những đường lượn cho cái bụng phong túc của ông Di Lặc, vừa căng tròn lại thêm cái miệng cười tươi rất yêu đời
Từ những mảnh gỗ nhỏ, thô kệch, tưởng chừng như bỏ đi, nhưng khi đặt vào bàn tay và khối óc người thợ Dư Dụ, mảnh gỗ ấy bỗng có hồn và trở nên một sản phẩm, một tác phẩm nghệ thuật bổ ích.
Chúng tôi có thể làm những mặt hàng khác thu lợi nhiều hơn nhưng chẳng mấy ai tính chuyện đổi nghề.
Họ tạo ra sản phẩm phục vụ nhu cầu của những người có thú trưng bày, những biểu trưng của sự yên vui, may mắn; đó là hình tượng ông Phúc, Lộc, Thọ,… và đặc biệt là tượng Phật Di Lặc được đặt mua với đủ mọi kích tấc.
Điều đáng nói nữa ở Dư Dụ, không có những xưởng sinh sản lớn mà chỉ tồn tại những cơ sở sản xuất hộ gia đình.
Anh Thiêm đã gắn bó với nghề tạc tượng Phật từ thuở nhỏ. Từ thời phong kiến, nhiều nghệ nhân làng Dư Dụ được triều đình trưng tập để trang hoàng cung đình. “Trên từng thớ gỗ, người thợ bố trí sao cho những đường vân của khối gỗ được rơi vào đúng những điểm đặc biệt để nhấn mạnh ý nghĩa, vừa tạo sự hợp vừa mang nét độc nhất vô nhị mà những người trong nghề và sành chơi đồ gỗ mới có thể cảm nhận được”, ông Nguyễn Duy Hội cho biết.
Dư Dụ có đến 90% người theo nghề tiên tổ và không biết bao nhiêu hào kiệt như anh Tú hàng ngày vẫn mài miệt làm việc. Ông Nguyễn Duy Hội, một người thợ đã 40 năm trong nghề cho biết: “Nếu làm chăm chỉ, trả hết phí, nhàng nhàng mỗi ngày chúng tôi thu được 200. Tuy chưa có một con số thống kê cụ thể nào, nhưng với người Dư Dụ thì đây là nơi cung cấp phần lớn tượng Phật, từ nhà chùa cho đến nhà dân.
000 đồng. Hai bên con đường chạy dọc thôn là những cơ sở sinh sản tượng Phật với đủ các kích cỡ được bày la liệt. Anh Thiêm: “100 người học vài người không làm được”. Hà Phương. Đã gần 30 năm trong nghề, anh Thiêm bảo chẳng thể thống kê hết vợ chồng anh đã tạc ra bao lăm bức tượng Phật từ ngày khởi nghiệp đến nay.
Khác với các làng mộc khác, dụng cụ của người thợ Dư Dụ không phải là những chiếc cưa máy khổng lồ, không phải là những chiếc đục to bằng cả cánh tay mà đó là những công cụ tinh xảo, nhiều chiếc đục chỉ nhỏ bằng chiếc bút bi.
Tuy nhiên, ở làng không ai “qua mặt” được những tay đục có tiếng như ông Nguyễn Duy Dương, Nguyễn Huy Hội. Đến Dư Dụ, có một mùi thơm rất đặc trưng, đó là mùi pha trộn của rất nhiều loại gỗ quý như đinh hương, pơ mu… Theo anh Thiêm, nghề tạc tượng ở Dư Dụ không sợ mai một như các làng nghề khác mà còn có khuynh hướng phát triển mạnh hơn.
Anh Thiêm cho biết, nghề tạc tượng Phật đối với người Dư Dụ dễ dàng đến mức cứ 100 người bước vào nghề thì chỉ có vài người thất bại. Nghe đâu ở mảnh đất được gọi là “sinh ra Phật” này, nghề với họ là máu thịt hơn là sự nổi danh.
Nơi đây mọi người vẫn nhắc nhau câu chuyện về một người thợ tài giỏi Nguyễn Quốc Tú (SN 1963) - người được tặng danh hiệu nghệ nhân trước tiên ở làng. Chỉ thấy rằng làm ra mỗi bức tượng Phật không chỉ lao động bình thường mà còn gửi gắm trong đó sự bình an, phong lưu, hạnh phúc”.
